Czy hebrajskie słowo jôm (dzień) w ST ma zawsze znaczenie doby? (2Kor 6:2; Ps 118:24; Iz 30:8)

3-03-2019

Grzegorz Kaszyński[1]

Czy hebrajskie słowo jôm (dzień) w ST

ma zawsze znaczenie doby?

W literaturze przedmiotu popularny pogląd głosi, że

wyraz hebrajski jom w liczbie pojedynczej oznacza  d z i e ń  naturalny albo dobę, lub wreszcie przez zamienne podstawienie wyrazu szczegółowego i określonego w miejsce ogólnego może oznaczać czas — co jednak dzieje się  t y l k o  w  p r z y s ł ó w k o w y c h  o k r e ś l e n i a c h, takich jak w dniu (tzn. „w czasie”), np. „w dniu zbawienia” (Iz 39, 8) znaczy: w czasie zbawienia: ale  n i g d y  wyraz „jom” w liczbie pojedyńczej nie jest użyty w Piśmie św.  n a  o z n a c z e n i e  d ł u g i e g o  o k r e s u, jak chce owa teoria [konkordyzmu] (kursywa i wyrazy przedzielone spacją w oryginale).[2]

Zwolennicy tego poglądu posiłkują się także następującą opinią hebraisty Jamesa Barra:

Prawdopodobnie, na ile wiem, nie ma profesora języka hebrajskiego lub Starego Testa-mentu w jakimś światowej klasy uniwersytecie, który nie wierzy, że autor(zy) Księgi Rodzaju 1–11 zamierzał(li) przekazać swoim czytelnikom myśli, że (a) stworzenie miało miejsce w serii sześciu dni, które były takie same, jak 24-godzinne dni, jakich obecnie doświadczamy (…). Albo też ― przedstawiając to negatywnie ― argumenty apologe-tyczne, które zakładają, że „dni” stworzenia są długimi okresami czasu (…), nie są traktowane poważnie przez jakiegokolwiek takiego profesora.[3]

Komentując powyższy pogląd prof. Stysia, w artykule mojego autorstwa z 2004 roku napisałem:

Tymczasem sęk w tym, że owego arbitralnego stwierdzenia „nigdy” nie da się utrzymać. Ta co najwyżej reguła kłóci się z następującymi tekstami biblijnymi jak Psalm 118:24 (BT), 137:7 (BT), Przysłów 31:25 (BT).[4]

Profesor Mieczysław Pajewski, polemizując z tym stwierdzeniem, oznajmił m. in.:

(…) nie widzę niczego w tych tekstach, co by dowodziło, że słowo dzień musi być rozumiane jako okres dłuższy niż 24 godziny. (…) Żeby uznać konkluzywność jego wywodów, konieczne są jakieś dalsze wywody i argumenty. A tych brak w tekście Kaszyńskiego.[5]

Wychodząc naprzeciw tej uwadze prof. Pajewskiego poniżej zamieszczam komentarz do wymienionych wersetów, wraz z dwoma dodatkowymi przykładami ― Iz 2:12 i 30:8.[6]

PSALM 118:24

To jest dzień, który uczynił* JHWH;

będziemy się w nim radować i weselić (tłum. moje).

* Hebr. hžÿÿAWAv £ôCyah›-hÆz  zeh–ha-jôm ‘asah (dosł. „To ten dzień uczynił”).

Czy chodzi tutaj o „dzień” 24-godzinny? Trudno zaakceptować taki pogląd. Wielu biblis-tów odsyła czytelników do 2Kor 6:2, gdzie jest mowa o „czasie dobrej woli” i „dniu zbawie-nia”.[7] W tym wersecie apostoł Paweł podkreśla: „oto teraz [„jest”, KJV, ASV, NIV, Luter] dzień zbawienia”, co sugeruje, że ten dzień trwa jakiś dłuższy odcinek czasu.[8] Zatem kierując uwagę na 2Kor 6:2 bibliści sugerują, że wspomniany w Ps 118:24 „dzień” ma wymiar symboliczny i nie odnosi się do 24-godzinnego dnia.[9]

PSALM 137:7

Pamiętaj, JHWH, synom Edomu dzień Jerozolimy*, którzy mówili:

 „Obnażyć [ją]! Obnażyć do fundamentu, który jest w niej”! (tłum. moje).

* Hebr. £iœAl†AHûrÿÿ•Ìy £ô`y tE’ ’ēt jôm Jerušālem (dosł. „dnia Jerozolimy”).

Jerozolima nie została zaatakowana i zdobyta w ciągu zaledwie jednego dnia. Z Biblii wynika, że jej oblężenie trwało ponad 2 lata (2Krl 25:1-10; Jer 39:1-10), a z Ps 137:7b dowiadujemy się, że w tym dniu Edomici „kibicowali” Babilończykom. Nasuwa się tutaj logiczne pytanie: Czy Edomici czynili tak tylko w jakimś jednym dniu 24-godz., np. w dniu ostatecznej kapitulacji ― jak to swego czasu sugerowali benedyktyni w BT-2 („dzień [klęski] Jeruzalem”)? Nie wydaje się rozsądne, aby trzymać się takiego wniosku, gdyż w kontekście postawy Edomitów użyto w Abdiasza 10-14 przysłówkowego wyrażenia „w dniu klęski” (i temu podobne określenia), co dodatkowo może przechylać do wniosku, że pisarze biblijni mieli na myśli jakiś okres czasu. Zapewne wyrażenia „dzień Jerozolimy” i „w dniu jego klęski” (tj. narodu Edomitów) są równoważne i dotyczą zapowiadanego grubo wcześniej przez proroków okresu, w którym Babilończycy spustoszą Jerozolimę.

PRZYSŁÓW 31:25

Siła i wspaniałość są jej odzieniem;

i uśmiecha się do dnia przyszłego* (tłum. moje).

* Hebr. ¤ôÁráxa’ £ôžyül  le-jôm ’aaron (dosł. „do dnia następnego”).

Pisarz powyższych słów, wymieniając cechy dzielnej żony powiada o niej, że „uśmiecha się do dnia przyszłego”. Nie można odnosić obecnego w tym wersecie słowa „dzień” do „jutra” rozumianego w sensie zawężonym do 24-godzinnego dnia. Taka egzegeza byłaby laicka. Warto zobaczyć jak ten werset jest oddany przez różnych tłumaczy Biblii:

  • „nie frasuje się o czasy przyszłe” (Biblia gdańska)
  • „z uśmiechem na twarzy patrzy w przyszłość” (Biblia warszawska)
  • „z uśmiechem spogląda w przyszłość” (Biblia poznańska)
  • „nie martwi się o niepewną przyszłość” (BWP)
  • „she can laugh at the days to come” (New International Version)
  • „she shall rejoice in time to come” (KJV, Webster; podobnie ASV)
  • „as well as cheerful about the future” (Contemporary English Version)
  • „not afraid of the future” (Good News Bible)

Jak widać, sens tego fragmentu jest następujący: dzielna żona z optymizmem patrzy w „przyszłość” (Albert Barnes).

IZAJASZA 2:11,12

11 Dumne oczy człowieka zostaną poniżone, a buta śmiertelników się ugnie

i w owym dniu wywyższy sam siebie JHWH.

12 Gdyż dzień JHWH zastępów* [przyjdzie] na

każdego, kto jest pyszałkowaty i zarozumiały

i na każdego wyniosłego i poniżającego [drugich]” (tłum. moje).

* Hebr. tw’bc hwhyl £ôCy  jôm le’JHWH cewa’ot (dosł. „dzień należący do JHWH zastępów”).

W tym proroczym opisie interwencji Boga zwróćmy uwagę, że przysłówkowe wyrażenie „w owym dniu” stanowi równoważnik myślowy słowa „dzień”. Chyba żaden komentator biblijny nie twierdzi, że ten „dzień” należy rozumieć w znaczeniu 24-godzinnej doby. Prezbiteriański teolog Francis A. Schaeffer zauważył, że w ST jôm niekiedy odnosi się do okresu dłuższego niż zwykła doba, po czym dodał: „Zobacz Izajasza 2:11,12 i 17 jako przykład takiego zastosowania”.[10] Obstawanie zatem za 24-godz. długością dnia sądu JHWH, o którym mowa w Iz 2:12, byłoby świadectwem braku rozsądku lub przekory.

IZAJASZA 30:8

Teraz chodź, napisz to przy nich na tabliczce i zapisz w księdze,

aby służyło na dzień przyszły*, na świadectwo po czas niezmierzony (tłum. moje).

* Hebr. ¤ôráxa’ £ôžyül  le-jôm ’aaron (dosł. „dla dnia następnego”).

Biskup Kazimierz Romaniuk oddał ten werset następująco: „napisz to samo w księdze, aby była dla czasów przyszłych wiecznotrwałym świadectwem” (Biblia WarszawskoPraska). Z kolei w Biblii Tysiąclecia (wyd. 5) czytamy: „żeby służyło późniejszym czasom”. W tym wersecie hebrajskie słowo jôm ewidentnie nie odnosi się do 24-godzinnego dnia.

 

Jeśli chodzi o wypowiedź Jamesa Barra, każdy, kto zapozna się z całym jego listem[11], może zauważyć, że jest ona nadużywana. Jon W. Greene napisał na ten temat tak:

(…) to stwierdzenie jest wyrwane z kontekstu. Barr wyjaśnia „w rzeczywistości nie tyle jest to kwestią technicznych, lingwistycznych kompetencji, ile rozumienia rodzaju tekstu, którym jest Księga Rodzaju”. Mimo to, powodem cytowania tego listu przez kreacjonis-tów młodej Ziemi jest pokazanie, że pogląd dzień=24 godziny jest kwestią technicznych, lingwistycznych kompetencji.[12]

Hebraista C. John Collins, profesor Starego Testamentu na Covenant Theological Seminary w St. Louis (Missouri, USA), również wysuwa podobne zastrzeżenia. Dodaje on też, że „nie należy” uznawać za autorytatywną uwagę Barra jakoby ‘żaden profesor nie traktował poważnie’ argumentów na rzecz niedosłownego rozumienia dni z opisu stwarzania w Księdze Rodzaju.[13]

A zatem staranna analiza wszystkich miejsc występowania hebrajskiego terminu jôm w ST wiedzie do wniosku, że nie można uważać konstatacji egzegetycznej ks. Stysia czy prof. Barra za arbitralną. Oznacza to, że ich argument egzegetyczny głoszący, że dni stworzenia z Księgi Rodzaju trwały po 24 godziny, nie zamyka dyskusji w tej sprawie.

Grzegorz Kaszyński

 

 

[1] Adres kontaktowy: grzekasz@vp.pl. Artykuł ten ukazał się na łamach Problemy Genezy (2016, t. XXIV, s. 193–199) w nieco krótszej wersji.

[2] Ks. Stanisław Styś T.J., Biblijne ujęcie stworzenia świata wobec nauki, wyd. 3 powiększone, Towarzystwo Naukowe K.U.L., Lublin 1955, s. 22, https://books.google.pl/books?id=SopIAAAAMAAJ (ograniczony podgląd) (12-09-2016).

[3] List J. Barra do Davida C. C. Watsona z  23 kwietnia 1984 roku (cyt. za: Don Batten (red.), The Answers Book. The 20 Most-Asked Questions About Creation, Evolution, & the Book of Genesis Answered!, Answers In Genesis 1999, s. 27).

Wypowiedź Barra przytaczają autorzy wielu artykułów lub książek kreacjonistycznych, np. Kazimierz Jodkowski, „Jak długo trwały dni z tygodnia stworzenia? Przegląd stanowisk kreacjonistycznych”, Problemy genezy, tom XV, nr 5-6 (219-220), 2007, s. 11-27, http://pers.uz.zgora.pl:7777/skep/docs/F8559/Jodkowski, Jak dlugo trwaly dni.pdf (20-09-2016); Douglas F. Kelly, Creation and Change: Genesis 1.1 – 2.4 in the Light of Changing Scientific Paradigms, Christian Focus Publications, Ross-shire, 1997, s. 50, 51; Russell Grigg, „Should Genesis be taken literally?”, Creation Ex Nihilo, vol. 16, No. 1 (Dec. 1993–Feb. 1994), s. 41 [38–41], http://creation.com/should-genesis-be-taken-literally (20-09-2016); Carl Wieland, Stones and Bones. Powerful evidence against evolution, Creation Science Foundation Ltd, Acacia Ridge 1994, s. 7, 8 (tł. pol.: Kamienie i kości, Wydawnictwo MEGAS, Warszawa 2000, s. 10); Ken Ham, Andrew Snelling, Carl Wieland, The Answers Book: Detailed answers at layman’s level to 12 of the most asked questions on creation/ evolution, Master Books 1991, s. 60, https://www.google.pl/search?tbm=bks&hl=pl&q=Ken+HAM%2C+The+Answers+Book+1991 (ograniczony podgląd) (20-09-2016); J. H. John Peet, „The Days of Creation”, The Biblical Creation Society [ulotka], s. 2, 8; „Is the seventh day an eternal day?”, Creation Ex Nihilo, vol. 21, No. 3 (June–Aug. 1999), s. 45 [44–45]; Malcolm Bowden, „Can «yom» really mean one thousand years—or even longer?”, Creation Science Movement, Pamphlet 328, 3/00”; Henry M. & John D. Morris, The Modern Creation Trilogy, Vol. I: Scripture and Creation, Master Books, Inc., Green Forest, Ariz. 1996, s. 85, https://books.google.pl/books?id=zr8weAhBquAC (20-09-2016); Henry M. Morris, That Their Words May Be Used Against Them. Quotes from Evolutionists Useful for Creationists, Institute for Creation Research, San Diego, Calif. 1997, s. 375.

[4] Grzegorz Kaszyński, „Długość dni stwarzania”, Na początku…, Rok 12, nr 1-2 (177-178), styczeń-luty 2004, s. 55.

[5] Mieczysław Pajewski, „Długość dni stworzenia (rozważania logiczno-teologiczne oraz polemika z Grzegorzem Kaszyńskim)”, Na początku…, Rok 12, nr 1-2 (177-178), styczeń-luty 2004, s. 68.

[6] Aby zabrać głos w sprawie egzegezy hebrajskiego słowa jôm w l. poj. w zakresie ST, przejrzałem wszystkie 1321 miejsc jego występowania wraz z ich kontekstem.

[7] Np. XIX-wieczny komentator biblijny Matthew Henry (Matthew Henry’s Commentary on the Whole Bible).

[8] Aby podkreślić specyficzne znaczenie tego dnia, Benjamin Wilson, użył w swym przekładzie zwrotu „Dzień Zbawienia” (The Emphatic Diaglott, wyd. 1, Fowler Wells & Co, New York 1864, https://archive.org/details/ emphaticdiaglott00wils (20-09-2016)). Tłumacz NT, ks. prof. Remigiusz Popowski, w przypisie do 2Kor 6:2 przedstawia taką oto interpretację długości tego dnia: „Dniem zbawienia i porą właściwą nazwany jest czas od zesłania Ducha Świętego do powtórnego przyjścia Chrystusa”.

[9] Niektórzy tłumacze Biblii bezpodstawnie oddają ten werset tak: „to jest dzień zwycięstwa PANA” (Good News Bible),  sugerując w ten sposób, że Psalmista pisał tutaj o dniu zmartwychwstania Chrystusa. Tekst hebrajski nie zawiera jednak terminu „zwycięstwo”.

[10] F. A. Schaeffer, Genesis in Space and Time: The Flow of Biblical History, 1972 , s. 59.

[11] Cały list Barra można przeczytać w: C. John Collins, Science and Faith: Friends or Foes?, Crossway Books, Wheaton 2003, Appendix A, s. 364, 365.

[12] Jon W. Greene, „The Days of Creation: A Closer Look at Scripture”, http://www.godandscience.org/young earth/six_days_of_creation.pdf (20-09-2016), s. 4, 5 [1-26]. Zob. również Jon W. Greene, „A Biblical Case for Old-Earth Creationism”, http://www.godandscience.org/youngearth/old_earth_creationism.pdf (14-10-2016).

[13] C. John Collins, Science and Faith: Friends or Foes?, s. 365, 366.

One thought on “Czy hebrajskie słowo jôm (dzień) w ST ma zawsze znaczenie doby? (2Kor 6:2; Ps 118:24; Iz 30:8)”

  1. I have been browsing on-line more than three hours these days, yet I by no means found any attention-grabbing article like yours. It is lovely worth sufficient for me. In my view, if all web owners and bloggers made good content as you probably did, the net will likely be a lot more useful than ever before.

Dodaj komentarz