Stanowisko Świadków Jehowy poświadczające utożsamienie Pana Jezusa z Archaniołem Michałem wyrażono min. w słowniku biblijnym pt. „Wnikliwe Poznawanie Pism„ pod hasłem: Archanioł oraz Michał.

ARCHANIOŁ. Przedrostek „arch-”, oznaczający „główny” lub „naczelny”, wskazuje, że archanioł — naczelny anioł — może być tylko jeden. W Piśmie Świętym słowo „archanioł” nigdy nie występuje w liczbie mnogiej. List 1 do Tesaloniczan 4:16 wiąże wyjątkową pozycję i władzę archanioła z osobą zmartwychwstałego Pana Jezusa Chrystusa:

„Sam Pan zstąpi z nieba z nakazującym wołaniem, z głosem archanielskim oraz z trąbą Bożą i ci, co umarli w jedności z Chrystusem, powstaną pierwsi”.

Nie bez znaczenia jest zatem okoliczność, że jedynym imieniem bezpośrednio skojarzonym z określeniem „archanioł” jest Michał (Judy 9).

Wnikliwe Poznawanie Pism, pod hasłem: Archanioł oraz Michał

MICHAŁ („któż jest jak Bóg?”). Jedyny poza Gabrielem święty anioł wymieniony w Biblii z imienia i jedyny nazwany „archaniołem” (Judy 9). Po raz pierwszy wspomniano o nim w 10 rozdz. Daniela, gdzie został przedstawiony jako „jeden z najprzedniejszych książąt”. Przyszedł na pomoc niższemu rangą aniołowi, któremu przeciwstawiał się „książę królestwa perskiego”. Dalej występuje też pod innymi określeniami: „Wasz [Izraelitów] książę” oraz „wielki książę, który stoi dla dobra synów twego [Daniela] ludu” (Dn 10:13, 20, 21; 12:1). Można stąd wysnuć wniosek, że to on był aniołem, który prowadził Izraelitów przez pustkowie (Wj 23:20, 21, 23; 32:34; 33:2). Przemawia za tym również okoliczność, iż „archanioł Michał miał zatarg z Diabłem i toczył spór co do ciała Mojżesza” (Judy 9).

Z Pisma Świętego wynika, że imię Michał nosił Syn Boży, zanim opuścił niebiosa, by zostać Jezusem Chrystusem, a także gdy tam powrócił. Jedynie jego nazwano „archaniołem”, czyli naczelnym, głównym aniołem. Tytuł ten występuje w Biblii wyłącznie w liczbie pojedynczej. Najwyraźniej więc istnieje tylko jeden wyznaczony przez Boga zwierzchnik czy naczelnik zastępów anielskich. O tym, iż zmartwychwstały Pan Jezus Chrystus jest archaniołem, świadczy werset z 1 Tesaloniczan 4:16, gdzie powiedziano, że zstąpi on z nieba „z nakazującym wołaniem, z głosem archanielskim”. Nie ulega wątpliwości, iż jego głos nie zostałby określony słowem umniejszającym ogromną władzę sprawowaną obecnie przez Chrystusa jako Króla królów i Pana panów (Mt 28:18; Obj 17:14). Gdyby termin „archanioł” nie odnosił się do niego, lecz do jakiegoś innego anioła, wówczas wzmianka o „głosie archanielskim” nie byłaby na miejscu, gdyż nawiązywałaby do głosu osoby ustępującej rangą Synowi Bożemu. Istnieją jeszcze inne przesłanki potwierdzające, że Michał to w rzeczywistości Syn Boży. Po pierwszej wzmiance o Michale (Dn 10:13) Daniel zanotował proroctwo o „czasie końca” (Dn 11:40), zapowiadające m.in.: „A w owym czasie powstanie Michał, wielki książę, który stoi dla dobra synów twego [Daniela] ludu” (Dn 12:1). Miał wtedy nastać „czas takiej udręki, jakiej nie sprowadzono, odkąd się pojawił którykolwiek naród, aż do owego czasu” (Dn 12:1). W proroctwie Daniela czasownik ‛powstać’ często odnosi się do objęcia przez kogoś tronu lub do innych skutecznych posunięć króla (Dn 11:2-4, 7, 16b, 20, 21). Płynie stąd wniosek, że Michał to Jezus Chrystus, którego Jehowa ustanowił Królem i któremu wyznaczył zadanie zgładzenia wszystkich narodów w Har-Magedonie (Obj 11:15; 16:14-16).

W Księdze Objawienia (12:7, 10, 12) wymieniono Michała w związku z narodzinami Królestwa Bożego i okresem strasznej niedoli na ziemi: „I wybuchła wojna w niebie: Michał i jego aniołowie toczyli bitwę ze smokiem i toczył bitwę smok i jego aniołowie. I usłyszałem donośny głos w niebie, mówiący: ‚Teraz nastało wybawienie i moc, i królestwo naszego Boga, i władza jego Chrystusa, ponieważ zrzucony został oskarżyciel braci naszych (…) Dlatego weselcie się niebiosa i wy, którzy w nich przebywacie! Biada ziemi i morzu’”.

Później ukazano, jak Jezus Chrystus prowadzi niebiańskie zastępy na wojnę przeciwko narodom ziemi (Obj 19:11-16). Miało to oznaczać dla narodów udrękę, którą niewątpliwie można skojarzyć z ‛czasem udręki’ przepowiedzianym na okres, gdy „powstanie Michał” (Dn 12:1). Skoro Syn Boży ma wyruszyć na wojnę z narodami, rozsądny jest wniosek, że właśnie on wraz ze swymi aniołami stoczył wcześniej bitwę z symbolicznym smokiem, Szatanem Diabłem, i jego aniołami.

Zanim Jezus stał się człowiekiem, był nazywany „Słowem” (Jn 1:1). Nosił też imię Michał. Po zmartwychwstaniu zachował imię Jezus (Dz 9:5), co uwypukla fakt, iż jest tym samym Synem Bożym, który przebywał na ziemi. A przywrócenie mu niebiańskiego imienia Michał i tytułu (lub imienia) „Słowo Boga” (Obj 19:13) nawiązuje do jego przedludzkiego bytu. Samo imię Michał, które oznacza „któż jest jak Bóg?”, wskazuje na to, że nikt nie może się równać z Jehową Bogiem i że archanioł Michał jest Jego wielkim Rzecznikiem i Obrońcą Jego czci.

Przebudźcie się, 02 8.2 ss. 16-17

Kim jest archanioł Michał?

WEDŁUG Biblii dziedzinę duchową zamieszkują miliony aniołów (Daniela 7:9, 10; Objawienie 5:11). W całym Piśmie Świętym znajdziemy setki wzmianek o aniołach, którzy pozostają lojalni wobec Boga. Ale tylko dwa spośród tych stworzeń nazwano z imienia. Jednym z nich jest Gabriel, który na przestrzeni około 600 lat osobiście przekazywał orędzia od Boga trzem różnym osobom (Daniela 9:20-22; Łukasza 1:8-19, 26-28). Drugim aniołem, którego imię można znaleźć w Biblii, jest Michał. Jest on bez wątpienia stworzeniem wyjątkowym. Na przykład w Księdze Daniela napisano, że w obronie ludu Jehowy walczył z demonami (Daniela 10:13; 12:1). Natchniony List Judy wspomina o Michale toczącym spór z Szatanem o ciało Mojżesza (Judy 9). Natomiast Księga Objawienia opisuje, jak Michał stacza bój z Szatanem i demonami, a następnie zrzuca ich z nieba (Objawienie 12:7-9). Żadnego innego anioła nie przedstawiono jako istoty obdarzonej taką wielką mocą i władzą nad wrogami Boga. Słusznie zatem Biblia określa Michała mianem „archanioła”, gdyż człon „arch-” oznacza „główny”, „naczelny”.

Kontrowersje wokół tożsamości Michała

Religie chrześcijaństwa, a także judaizm oraz islam, mają sprzeczne poglądy na temat aniołów. Niektóre wyjaśnienia są dość mgliste. Na przykład w dziele The Anchor Bible Dictionary czytamy: „Możliwe jest istnienie jednego nadrzędnego anioła i/lub małej grupy archaniołów (zazwyczaj czterech albo siedmiu)”. Natomiast według The Imperial Bible-Dictionary Michał to „imię nadludzkiego stworzenia, o którym panują dwie sprzeczne opinie: jest on albo Panem Jezusem Chrystusem, Synem Bożym, albo jednym z tak zwanych siedmiu archaniołów”. Według tradycji żydowskiej imiona tych siedmiu archaniołów to: Gabriel, Jerahmeel, Michał, Raguel, Rafał, Sariel i Uriel. Natomiast według wyznawców islamu istnieje czterech archaniołów: Gabriel, Michał, Azrael i Israfel. Również katolicyzm wymienia czterech archaniołów: Michała, Gabriela, Rafała i Uriela. A co mówi Biblia? Czy jest kilku archaniołów?

Odpowiedź Biblii

W Piśmie Świętym nie wymieniono żadnego innego archanioła poza Michałem, nigdzie też nie użyto określenia „archanioł” w liczbie mnogiej. Zastosowanie rodzajnika określonego w oryginalnym tekście greckim w 9 wersecie Listu Judy sugeruje, że ten tytuł przysługuje tylko Michałowi. Logiczny jest zatem wniosek, że pełną władzę nad wszystkimi aniołami Jehowa Bóg powierzył wyłącznie jednemu ze swych niebiańskich stworzeń.

Poza samym Stwórcą tylko o jednej wiernej osobistości powiedziano, że podlegają jej aniołowie — o Jezusie Chrystusie (Mateusza 13:41; 16:27; 24:31). Apostoł Paweł wyraźnie wspomniał o „Panu Jezusie” i „jego potężnych aniołach” (2 Tesaloniczan 1:7). A Piotr opisał wskrzeszonego Jezusa następująco: „Jest on po prawicy Bożej, gdyż poszedł do nieba, a podporządkowano mu aniołów i władze, i moce” (1 Piotra 3:22).
Wprawdzie w Biblii nie powiedziano wprost, iż archanioł Michał to Jezus, jest jednak pewien werset wskazujący na archanielską rangę Jezusa. W Liście do Tesaloniczan apostoł Paweł proroczo napisał: „Sam Pan zstąpi z nieba z nakazującym wołaniem, z głosem archanielskim oraz z trąbą Bożą i ci, co umarli w jedności z Chrystusem, powstaną pierwsi” (1 Tesaloniczan 4:16). Przedstawiono tu Jezusa obejmującego władzę w charakterze mesjańskiego Króla ustanowionego przez Boga. Przemawia on jednak „głosem archanielskim”. Warto też zauważyć, że ma władzę umożliwiającą wskrzeszanie zmarłych.

Przebywając na ziemi jako człowiek, Jezus dokonał kilku wskrzeszeń. Czyniąc to, wydawał polecenia swoim własnym głosem. Na przykład gdy wskrzeszał syna wdowy z Nain, powiedział: „Młodzieńcze, mówię ci: Wstań!” (Łukasza 7:14, 15). Innym razem, tuż przed wzbudzeniem z martwych swego przyjaciela Łazarza, Jezus „zawołał donośnym głosem: ‚Łazarzu, wyjdź!’” (Jana 11:43). Ale wtedy głos Jezusa był głosem doskonałego człowieka.

Po swoim zmartwychwstaniu Jezus został wyniesiony na „wyższe stanowisko” w niebie jako stworzenie duchowe (Filipian 2:9). Nie był już człowiekiem i miał głos archanioła. Kiedy więc trąba Boża wezwała tych, „co umarli w jedności z Chrystusem” do zmartwychwstania niebiańskiego, „nakazujące wołanie” Jezusa zabrzmiało tym razem „głosem archanielskim”. Logiczny wydaje się wniosek, że tylko archanioł przemawiałby „głosem archanielskim”. Co prawda istnieją inne stworzenia anielskie wysokiej rangi, takie jak serafowie i cherubowie, ale Biblia wskazuje na zmartwychwstałego Jezusa Chrystusa jako zwierzchnika wszystkich aniołów — archanioła Michała (Rodzaju 3:24; Izajasza 6:2).

Prowadzenie rozmów na podstawie Pism, s. 132 pod hasłem Jezus Chrystus

Czy Jezus Chrystus i archanioł Michał to ta sama osoba? Imię tego Michała pojawia się w Biblii zaledwie pięć razy. Nosząca je pełna chwały osoba duchowa została nazwana „jednym z pierwszych książąt”, „wielkim księciem, który jest orędownikiem synów twojego [Daniela] ludu”, oraz „archaniołem” (Dan. 10:13; 12:1; Judy 9, Bw). Imię Michał znaczy „Któż jest jak Bóg?” Wyraźnie wskazuje ono, że Michał przewodzi w popieraniu Boskiego zwierzchnictwa oraz w wytracaniu nieprzyjaciół Boga. W 1 Tesaloniczan 4:16 (Bw) rozkaz Jezusa Chrystusa co do rozpoczęcia zmartwychwstania nazwano „głosem archanioła”, zaś Judy 9 mówi, że archaniołem jest Michał. Czy byłoby właściwe przyrównanie rozkazującego głosu Jezusa do głosu kogoś obdarzonego mniejszą władzą? A zatem logicznie rzecz biorąc, archaniołem Michałem jest Jezus Chrystus. (Ciekawe, iż słowo „archanioł” nigdy nie występuje w Piśmie Świętym w liczbie mnogiej, co nasuwa wniosek, że jest tylko jeden archanioł).

W Objawieniu 12:7-12 czytamy, że w związku z przekazaniem Chrystusowi władzy królewskiej Michał i jego aniołowie mieli stoczyć walkę z Szatanem i wyrzucić go z nieba razem ze złymi aniołami. Później przedstawiono Jezusa, jak dowodzi zastępami niebiańskimi w wojnie przeciwko narodom świata (Obj. 19:11-16). Czy sam rozsądek nie podpowiada, że Jezus miał wystąpić też przeciwko Szatanowi Diabłu, „władcy tego świata”? (Jana 12:31). Daniela 12:1 (Bw) łączy „powstanie Michała”, jego działania w charakterze władcy, z nastaniem „ucisku, jakiego nigdy nie było, odkąd istnieją narody, aż do owego czasu”. Niewątpliwie jest to trafny opis tego, co spotka narody, gdy wystąpi przeciwko nim Chrystus jako niebiański wykonawca wyroku. Wszystko to dowodzi, że Syn Boży był znany jako Michał, zanim przyszedł na ziemię, i że jest znany pod tym imieniem po powrocie do nieba, gdzie przebywa jako wyniesiony do chwały duchowy Syn Boży.

A co z wersetami z Pisma Świętego poświadczającymi rzekomo istnienie wielu archaniołów, oraz że niekoniecznie musi być nim Pan Jezus?  Niektórzy tu i ówdzie na różnych stronach czy blogach rozsianych po sieci, w celu tego wykazania posługują się nawet publikacjami ŚJ. I tak np. wskazują na fragment z 1 Tes 4:16 zaopatrując to w odpowiednie fotokopie, aby wykazać, że Przekład Nowego Świata (PNŚ), a także Kingdom Interlinear Translation (KIT), zamienił po parafrazie już w tekście głównym, grecki rzeczownik „archangelou/archanioł” na archanielski. Taka zamiana rzeczownika na  przymiotnik ma być wg, nich wielkim fałszerstwem natchnionego tekstu i wielką krzywdą wyrządzoną czytelnikowi. 

Kingdom Interlinear Translation

           

Zatem przyjrzyjmy się temu nieco bliżej, aby zbadać jak faktycznie się z tym sprawy mają i dlaczego tak się dzieje:

W pierwotnym tekście greckim nie ma rodzajnika w 1 Tes 4:16. Rzeczownik niekiedy w takiej konstrukcji jak tutaj może przez grę z rodzajnikiem przybrać formę przymiotnika, czyli archanielski, boski (Jn 1:1), choć nadal jest to rzeczownik.  Towarzystwo Strażnica doskonale o tym wie i nie ma tutaj nic do ukrycia. Dlatego dosłownie i poprawnie tłumaczy tę część zdania „en fone archangelou” na „w głosie archanioła”.  Z racji tego, że jest to głos samego Pana Jezusa, więc logicznie przybiera on całkiem właściwie, naturalną formę przymiotnikową tzn. „głosem archanielskim.” Dzięki temu łatwiej można zrozumieć sens tego zdania oraz całego bliższego kontekstu. Jednak jest to nadal rzeczownik. Zatem nic nie zostało dodane czy zmienione w oryginale przez Towarzystwo, co najwyżej w prawej szpalcie i tak samo w tekście głównym w  PNŚ, co tylko poprawia zrozumienie i uchwycenie sensu tego wersetu.

Przy czym niektórzy chcąc przepchać swoje racje z wersją  „na głos archanioła”, posiłkują się w tym celu grecką interlinią wydaną w j. polskim przez oficynę wydawniczą Vocatio, gdzie oddano w dosłownym tłumaczeniu już nie „w”,  lecz „na” głos archanioła.

Nowy Testament Grecko-Polski, katolickie wyd. Vocatio

           

Jest to jedyna interlinia (przynajmniej z mi znanych) która w tak specyficzny sposób tłumaczy tę frazę. Spośród około 3000 tysięcy miejsc występowania owego greckiego słówka „en” w Interlinear Scripture Analyzer, zawsze przetłumaczono je na jego angielski odpowiednik czyli „w”, za to ani razu jako „na”, w tłumaczeniu dosłownym z języka greckiego na angielski.

Podobnie jest w tekście greckim opartym głównie na Textus Receptus 1894, ale także w Nastle oraz opracowaniu Westcotta i Horta.

Tutaj niżej zamieszczam skany dla tego wersetu z 1 Tes 4:16 w trzech wersjach greckich przekładów międzywierszowych, w których zakreśliłem na czerwono frazę gr. „en fone archangelou” tj. „w głosie archanioła/skim”. Można zobaczyć na własne oczy i ocenić jak wygląda to w oryginale z tym owym „en”, czy jest to „w” czy „na”.

            Greek New Testament Scriveners Textus Receptus, 1894           

                                                   

Westcott & Hort

         

 Diaglott, by Beniamin Wilson

             

Wobec powyższego wychodzi na to, że faktycznie jest tam w oryginale rzeczownik, a dokładnie „archangelou” = „archanioła”. Jednak dobrze zauważyć, że w oryginale wszystkie międzywierszowe przekłady oddają „w” głosie archanioła, a nie „na” głos archanioła. Widać więc jak tendencyjne i nieuczciwe jest cytowanie tylko z tego jednego katolickiego przekładu greckiego NT, który przypisuje gr. „en” = „w”  słowo „na”, co jest nieprawdą, jeśli chodzi o dosłowne tłumaczenie.

Jest to dość zwinna w tym miejscu manipulacja tekstem greckim, mająca na celu wywołać wrażenie, że to na głos jakiegoś innego archanioła schodzi Pan Jezus. W takim układzie mielibyśmy wówczas dwie osoby, tzn. archanioła i Jezusa. Niestety w tym opisie tego nie ma, ponieważ głos archanioła to przecież głos samego Jezusa. Dlatego że dosłownie jest tu w oryginale „w” głosie archanioła (dopełniacz kogo czego?), stąd równie poprawne staje się tłumaczenie (już po parafrazie) „z” lub „w” głosie (sem) archanielskim.

Skoro głos wołającego należy do Jezusa, więc można to jak najbardziej tak właśnie oddać. Podobnie tłumaczy to również wiele innojęzycznych przekładów, z polskich tylko Biblia Gdańska oddaje dobrze. Jeśli chcieć być precyzyjnym, to nie można tego przełożyć już jako „na głos”.., gdyż w dosłownym i ścisłym tłumaczeniu z greckiego słówko „en” = „w”.  Choćby tylko na tym przykładzie po raz kolejny widać, jak rzetelny jest Przekład Nowego Świata w tłumaczeniu tego typu wyrażeń greckich.

1 Tesaloniczan 4:16 rozebrany na czynniki

ho
kyrios – Pan
en – w (natomiast KK -wyd. Vocatio grecki interl. jest na)
keleusmati – rozkazie
en – w
fone – głos
archangelou – archanioła
kai – i
en – w
salpinngi – trąba
teou – Bożą

Podobnie oddaje to gr. „en”  jako ang. „in” lub „with”, czyli polskie „w” lub „z”  większość przekładów obcojęzycznych Biblii (jeśli prawie nie wszystkie), polskich tylko kilka.

Ponadto frazę „głosem archanielskim” użyto w dopełniaczu, co nie pozostawia żadnych wątpliwości, że jest to głos Pana Jezusa, który jest Archaniołem Michałem. Taka bowiem konstrukcja zdania, nie pozwala tego odnieść do kogo innego w tym opisie, np. jakiegoś innego anioła stojącego gdzieś z boku w trzeciej osobie, jak tylko właśnie do Jezusa. To wszystko przesądza sprawę i nie pozostawia miejsca na żadne inne alternatywne tłumaczenie dla tego wersetu. Stąd wszelkie próby oddania gr. „w” jako „na”, jak to się próbuje czynić min. na polskich forach biblijnych o Świadkach Jehowy, typu „Broolkyn” czy „Watchtower”, można po raz kolejny całkiem śmiało wrzucić między bajki. W ostateczności PNŚ tłumaczy to jak najbardziej wiernie i pod każdym względem zgodnie z oryginałem greckim. Po raz kolejny przy tej okazji, tylko utwierdzam się w przekonaniu, że nie jest to zwykły przekład Biblii, ale raczej coś jakby słownik grecko – angielski.

Krytycy utrzymują, że Towarzystwo zamieniło rzeczownik archanioł na przymiotnik archanielski, po to by zrównać Jezusa z Archaniołem, przez co dopuszczono się skażenia natchnionego tekstu. Rozumując w ten sposób, co niektórzy albo nie do końca poprawnie rozumieją sens oddania tego rzeczownika gr. „archangelos” w formie przymiotnika w PNŚ (co nie jest żadnym błędem i wcale nie zmienia sensu oraz istoty tego zdania) albo polegają na błędnym tłumaczeniu gr. „en jako „w” z polskiej interlinii wyd. Vocatio. Niestety wersji tej nie potwierdzają inne przekłady tego typu, co wyżej próbowałem dość obficie się rozpisując wykazać w zamieszczonych skanach dla tegoż wersetu.

Tutaj nie chodzi o to w 1 Ts 4.16, że to przymiotnik lub rzeczownik decyduje o tym, czy archaniołem będzie Jezus czy kto inny, ale głównie słówko „en” = „w”, jak też kontekst oraz konstrukcja tego zdania, która dopuszcza takie tłumaczenie. Towarzystwo mogło spokojnie zostawić w naszym KIT, w prawej kolumnie rzeczownik „archangelou”, czyli niejako normalnie przepisać i zrobić identyczną w ten sposób kopię lewej dosłownej szpalty po prawej stronie, za linią i też by było dobrze, co im zależy. Chodzi o to że takie tłumaczenia to po prostu łamańce, coś w stylu „Janek przyjechać w dom”, zamiast „Janek przyjechał do domu”. Przyczepić się można wszystkiego, że „no.. ale dlaczego nie ‚dom’ tylko ‚domu’” itd. Tylko co to tak na prawdę zmienia, jeśli chodzi o sens zdania? Kompletnie NIC. Dokładnie identycznie by było, gdyby w KIT oddano tę frazę dosłownie w prawej szpalcie, tak jak w lewej, tj. „w głos archanioła”, zamiast jak jest już w tłumaczeniu w PNŚ , czyli „z głosem archanielskim”. I tak będzie dobrze i tak, dlatego że użyto tam dopełniacza/celownika (kogo? czego? głos?) – „w głosie archanioła”.

Natomiast już prawdziwego fałszerstwa oryginalnego tekstu to dopuścili się autorzy katolickiego przekładu grecko – polskiego, który cytują później bezmyślnie rzecznicy np. nauki o Trójcy, na swoich forach i różnych stronach www. Nie zastanawiając się głębiej jakie znaczenie ma ów gr. „en” przypisują mu jego niepoprawny polski odpowiednik w dosłownym tłumaczeniu jako „na”, co jest dopiero kardynalnym błędem. Nie jest to tak na dobrą sprawę nawet wina tych ludzi, ale niestety w ten sposób piją nieświadomie skażoną wodę z zatrutego źródła i Kościół Rzymskokatolicki wprowadza ich tutaj w tym miejscu zwyczajnie w buraki, no sorry, ale na to wygląda. W końcu wychodzi im, że to „na” głos archanioła Jezus zstąpi, co rzeczywiście zmienia całkowicie w tym momencie istotę sprawy. I tu jest dopiero przekręt nad przekręty.

Tutaj w 1 Tes 4:16 rzeczownik „archangelos” przybrał formę „archangelou” w dopełniaczu w liczbie pojedynczej, rodzaju męskiego, tworząc jeden człon połączony z wcześniejszą frazą „en fone” tzn. „w głosie”. Wyrażenie „en” to przyimek, a „fone” to głos. Jest to rzeczownik rodzaju żeńskiego w liczbie pojedynczej, ale w celowniku tym razem. Taka konstrukcja zdania powoduje, że głos należy do mówiącego nim podmiotu. A kto nim woła rozkazująco? Pan Jezus. Zatem czy oddać to jako „w głos archanioła” czy „z głosem archanielskim” (swoim), to naprawdę nie czyni żadnej różnicy jeśli chodzi o pierwotny sens oryginału, ale za to gładko i przyjemnie się to czyta, a w dodatku ze zrozumieniem. I jaka tu defraudacja pierwotnego tekstu zaraz?”

Podobny szyk zdania znajdziemy w 2 Pt 2:16, gdzie oślica przemówiła ludzkim głosem i głos ten również należy do niej, czyli do podmiotu w tym zdaniu – nie do kogoś innego, podobnie jak we wszystkich innych podobnych temu  miejscach. Tak jak głos Pana jest głosem archanioła, gdyż takim archanielskim okrzykiem on woła, tak też głos oślicy należy do niej, nie zaś jakiejś innej osoby mówiącej obok. W Objawieniu zapisanym przez Jana aniołowie także wołają głosem anielskim i są adekwatnie do tego aniołami, bowiem jest to ich własny głos.

Greckie słowo „antropou” to rzeczownik, dopełniacz, liczba pojedyncza, rodzaj męski, zaś greckie” fone” to rzeczownik, celownik liczba pojedyncza, rodzaj żeński.                                 

Dodam jeszcze, że spotkałem się osobiście chyba tylko z dwoma przypadkami na ok. 200 przekładów obcojęzycznych Biblii z mi znanych, gdzie oddano to gr. „en” na jego angielski odpowiednik „on” = „na”, zamiast „in” = „w”. Chociaż częściej spotkamy się w przekładach z przypadkiem „with” = „z”,  ale już po parafrazie, tak jak jest również w PNŚ i KIT. Tłumaczenie gr. „en” na „z”  jest jeszcze do przyjęcia w swobodnym tłumaczeniu, lecz nie w ścisłym słowo w słowo, czyli tzw. popularnie mówiąc „tłumaczeniu niewolniczym”. Stąd wychodzi jak wychodzi, czyli że polska wersja „na” dla gr. „en”  jest  zwyczajnie mówiąc niedokładna.

Tutaj poniżej można zobaczyć, gdzie mieści się owo greckie słówko „en”, a także inne przyimki jakby w gramatycznej czasoprzestrzeni języka greckiego.                                                                          

Tłumaczenie w KIT frazy „in voice of archangel” jest ingresywne i bardziej dosłowne, i co najważniejsze w zgodzie z tekstem greckim, co słusznie czyni większość, jeśli nie wszystkie przekłady obcojęzyczne Biblii, jak też PNŚ w luźnym tekście już po parafrazie.

Oto kilka z brzegu tych ważniejszych i najbardziej znanych

New International Version (©1984)
For the Lord himself will come down from heaven, with a loud command, with the voice of the archangel and with the trumpet call of God, and the dead in Christ will rise first.
New Living Translation (©2007)
For the Lord himself will come down from heaven with a commanding shout, with the voice of the archangel, and with the trumpet call of God. First, the Christians who have died will rise from their graves.
English Standard Version (©2001)
For the Lord himself will descend from heaven with a cry of command, with the voice of an archangel, and with the sound of the trumpet of God. And the dead in Christ will rise first.
New American Standard Bible (©1995)
For the Lord Himself will descend from heaven with a shout, with the voice of the archangel and with the trumpet of God, and the dead in Christ will rise first.
King James Bible (Cambridge Ed.)
For the Lord himself shall descend from heaven with a shout, with the voice of the archangel, and with the trump of God: and the dead in Christ shall rise first:
International Standard Version (©2008)
With a shout of command, with the archangel’s call, and with the sound of God’s trumpet, the Lord himself will come down from heaven, and the dead who belong to the Messiah will rise first.
Aramaic Bible in Plain English (©2010)
Because our Lord shall descend from Heaven with a command and with the voice of the Archangel and with the trumpet blast of God, and the dead who are in The Messiah shall rise first;
GOD’S WORD® Translation (©1995)
The Lord will come from heaven with a command, with the voice of the archangel, and with the trumpet [call] of God. First, the dead who believed in Christ will come back to life.
King James 2000 Bible (©2003)
For the Lord himself shall descend from heaven with a shout, with the voice of the archangel, and with the trump of God: and the dead in Christ shall rise first:
American King James Version
For the Lord himself shall descend from heaven with a shout, with the voice of the archangel, and with the trump of God: and the dead in Christ shall rise first:
American Standard Version
For the Lord himself shall descend from heaven, with a shout, with the voice of the archangel, and with the trump of God: and the dead in Christ shall rise first;
Bible in Basic English
Because the Lord himself will come down from heaven with a word of authority, with the voice of the chief angel, with the sound of a horn: and the dead in Christ will come to life first;
Douay-Rheims Bible
For the Lord himself shall come down from heaven with commandment, and with the voice of an archangel, and with the trumpet of God: and the dead who are in Christ, shall rise first.
Darby Bible Translation
for the Lord himself, with an assembling shout, with archangel’s voice and with trump of God, shall descend from heaven; and the dead in Christ shall rise first;
English Revised Version
For the Lord himself shall descend from heaven, with a shout, with the voice of the archangel, and with the trump of God: and the dead in Christ shall rise first:
Webster’s Bible Translation
For the Lord himself will descend from heaven with a shout, with the voice of an archangel, and with the trumpet of God: and the dead in Christ shall rise first:
Weymouth New Testament
For the Lord Himself will come down from Heaven with a loud word of command, and with an archangel’s voice and the trumpet of God, and the dead in Christ will rise first.
World English Bible
For the Lord himself will descend from heaven with a shout, with the voice of the archangel, and with God’s trumpet. The dead in Christ will rise first,
Young’s Literal Translation
because the Lord himself, in a shout, in the voice of a chief-messenger, and in the trump of God, shall come down from heaven, and the dead in Christ shall rise first:

gdzie with = z

Dzieje się tak dlatego, ponieważ głos archanielski jest dopełniaczem i należy do podmiotu którym w tym przypadku jest Pan Jezus Chrystus. Natomiast dużym nieporozumieniem, wręcz błędem logicznym i gramatycznym jest tłumaczenie tego fragmentu w postaci „on voice of archanegel” = „na głos archanioła”. Implikuje to bowiem potrzebę zaistnienia drugiej osoby w tym zdaniu, prócz  Jezusa jako archanioła, o czym ten tekst nic niestety nie wspomina.

Najpierw z urzędu niejako, prześledźmy w Biblii wszystkie miejsca oraz w jakim kontekście wspomniano w niej o Michale i Archaniele. Do tego celu użyję bardzo dobrej moim zdaniem konkordancji hebrajsko-greckiej w tzw. systemie Stronga, bo wydanej w języku polskim, mimo że do nieco archaicznej już językowo Biblii Gdańskiej. Ale spokojnie można przenieść te miejsca do współczesnych i nowocześniejszych przekładów, by dalej samodzielnie sobie sprawdzić co i gdzie.

Michał w ST

                    

                                     

               

Archanioł Michał i Jezus

• Paralele Jezusa z Michałem.  Na co one wskazują? (1 Tes 4. 16 z Obj 12:7-9).

– jeden z najprzedniejszych
– pomógł aniołowi zmagającemu się z księciem Persj, jako Michał wasz Książę
– stoi dla dobra synów ludu Daniela
– powstaje dokładnie w czasie wielkiego ucisku jakiego nigdy nie było
– nazwany Archaniołem
– toczy spór z diabłem o ciało Mojżesza
– nie śmiał osądzić obelżywymi słowami Diabła ale pozostawił to Bogu
– ma swoich aniołów
– walczy z diabłem w niebie
– strąca z nieba Diabła z jego aniołom

• Michał ma powstać. Trzeba zaznaczyć, że termin powstać w czasach Daniela odnoszono też do objęcia władzy przez ziemskich królów (Dn 11:2, 3, 21). Zatem powstanie i dalsze stanie Michała ma podobne znaczenie (Dn 12:1). Zapowiedziano o nim proroczo jako Synu Człowieczym, że obejmie władzę by zostać. Królem (Dn 7:13, 14). Kiedy Michał powstaje zaczyna się czas ucisku (Dn 12:1), co bezspornie jest powiązane z wielkim uciskiem (Mt 24:21 i Obj 7.14), ponieważ z całości Biblii wynika, że może być tylko jedno takie wydarzenie. Jezus w odpowiedzi na zapytanie uczniów co będzie znakiem jego obecności z  Mt 24:3, podaje szereg charakterystycznych wydarzeń, w tym pojawienie się na niebie znaku Syna Człowieczego, tego samego który otrzymuje władzę królewską w czasie końca (Dn 7:13, 14). Zatem gdy Michał powstaje, to Chrystus przychodzi, po czym następuje wielki ucisk jakiego nigdy nie było i już więcej nie będzie. Te dwa równoległe sprawozdania z Daniela i Mateusza są zbieżne.

• Objawienie 12:7 opisuje Michała i jego aniołów, podobnie opisują to ewangelie. Kiedy Syn Człowieczy pośle swoich aniołów (Mrk 13:41), Syn Człowieczy również przybędzie w chwale swego Ojca ze swoimi aniołami  (Mt 16:27), pośle swoich aniołów z potężnym głosem trąby (Mt 24:31). Podobnie czytamy w 2 Tes 1:7 o objawieniu się z nieba Pana Jezusa z jego potężnymi aniołami. Użycie tu wszędzie analogicznych wyrażeń, takich jak „jego”, „swoimi aniołami”, zarówno w wypadku Michała jak też Jezusa mocno sugerują, że są oni jedną i tą samą osobą. Z całości Pisma Świętego wynika, że tylko jedna osoba może mieć taką władzę nad wszystkimi aniołami. Zatem czy mogą być dwie rywalizujące ze sobą armie wszystkich aniołów w niebie, pod dowództwem dwóch różnych wodzów Jezusa i Michała? Jeżeli jeden ma pod sobą wszystkich aniołów w niebie, to drugi nie ma nic. To przesądza sprawę i jasno utożsamia Jezusa z Michałem w jednej osobie.

• Michał w Dn 12:1 nazwany jest Wielkim Księciem  lub waszym [Izraela] księciem (10:21), a także jednym z najprzedniejszych książąt (10:13). Hebrajski termin „sar – książę” został proroczo przypisany także Mesjaszowi (Iz 9:6, 7), więc kolejne podobieństwo. Jezus jest nazwany „Wielkim Księciem” podobnie jak Michał, a skoro jest też Królem to dlaczego Królem nie może być również Michał? I będą go zwać imieniem: ‚Cudowny Doradca, Potężny Bóg, Wiekuisty Ojciec, Książę Pokoju (Iz 9:6, 7). Zatem obaj są Książętami ludu Bożego. Michał jest księciem który stoi dla dobra ludu Daniela [Izraela]. Podobną rolę pełni Jezus którego nazwano księciem wojska Jehowy, gdy spotkał go Jozue (Joz 5:14). Zarówno ŚJ i liczni komentatorzy chrześcijaństwa mówią zgodnie tutaj o przedludzkiej egzystencji Pana Jezusa jako Słowa Bożego. Taką analogię Michała do Jezusa potwierdza dodatkowo fakt, że Michał miał zatarg z Diabłem i spierał się z nim co do ciała Mojżesza, miało to miejsce właśnie w tamtym czasie (Judy 9). Nie bez znaczenia także jest fakt, że to Jezus jako Słowo Boże ciągle w licznych miejscach Biblii wiedzie spór i walkę z Jezusem (Rdz 3:15; Obj 12:9-12. Ponadto Obj 20:1 identyfikuje anioła z kluczem od otchłani, który ma moc schwytać i zamknąć smoka pradawnego, właśnie z Jezusem, który tych kluczy jest właścicielem (Obj 1:18). Najwyraźniej więc Jezus to sam Michał, jako jedyny władzien i mocen zrzucić Szatana na ziemię (Obj 12:9)

• Jeszcze inni wierzą, że Jezus nie może być Michałem ponieważ nie odważył się osądzić obelżywymi słowami Diabła, bo niby okazał się na to zbyt słaby, stąd pozostawił tę sprawę Bogu. Prawdą jest, że Chrystus gromił demony nakazując im różne rzeczy, ale na pewno nigdy nie wydał na nich potępiającego osądu jakimiś obelżywymi słowami. Analogicznie Michał nie zniżył się do poziomu ludzi opisanych wcześniej, którzy mieli za nic świętość i obmawiali chwalebnych, prawdopodobnie starszych w zborze chrześcijańskim właśnie takimi obelgami (Judy 8). Dlatego logicznie nie śmiał też mówić obelżywie Diabłu (Jud 9). I oto najpewniej tutaj chodzi.

• Poza tym nierozsądny wydaje się pogląd jakoby to na rozkazujący głos jakiegoś innego archanioła, ustępującego przecież rangą  Jezusowi, miał on wykonać to polecenie.  Biblista Hal Flemings podobnie to ujął:

„Gdyby termin „archanioł” nie odnosił się do niego [Jezusa], lecz do jakiegoś innego anioła, wówczas wzmianka o ‚głosie archanielskim’ nie byłaby na miejscu, gdyż nawiązywałaby do głosu osoby ustępującej rangą Synowi Bożemu. Jezus najkrócej mówiąc jako ‚zstępujący z nieba Pan’ musiałby wykonać polecenie na rozkazujące zawołanie mniejszego od siebie rangą innego anioła czy nawet archanioła, co jest nie do przyjęcia,bo nikogo nie musi on słuchać prócz Boga. Ponadto to na „jego głos/zawołanie‚ wyjdą umarli”, co też się łączy z tym opisem i nie jest całkiem bez znaczenia w tym układzie (Jn 5. 28, 29; 1 Ts 4. 16; 1 Kor 15. 51, 52).

• Z kolei argument stosowany niekiedy przez apostatów, mianowicie że Michał nie może być jedynym archaniołem i  księciem, gdyż jest jednym z wielu takich co przedniejszych książąt, niekoniecznie pozbawia go rangi jedynego archanioła. Dlaczego? Jak wykazano powyżej, tylko Jezus i Michał z imienia są nazwani w Biblii Królami z królów i Książętami z książąt. Z tego też względu, tak jak Jezus jest największym królem spośród królów, tak też Michał jako książę książąt jest największym z takich książąt, jakby arcyksięciem. Stąd też anioł z aniołów czyli Archanioł. Sama logika podpowiada, że raczej tylko jedna osoba może dzierżyć tak Wielką Książęcą lub królewską władzę, co w ostateczności pasuje idealnie nie do kogo innego jak tylko do Jezusa/Michała. Jest on nazwany też pierworodnym, naczelnym (arche), najprzedniejszym wśród wszystkich swoich anielskich duchowych braci, stworzeń, by był pierwszym we wszystkim (Kol 1. 18). Zatem nie musi być prawdziwy pogląd jak niektórzy utrzymują, że skoro Michała w Dn 10:13 nazwano jednym z wielu najprzedniejszych książąt, to jest on tylko jednym takim spośród wielu i dlatego mogą być też inni co przedniejsi książęta, a stąd co za tym idzie inni archaniołowie. Owszem mogą być i są tacy Książęta, ale nie wszyscy muszą być sobie równi. Król królów czy książę książąt jest tylko jeden takiej rangi. Tak jak np. w zawodach sportowych startujący uczestnicy już w klasie mistrzów – to sami mistrzowie po eliminacjach, z których na koniec zostanie wyłoniony mistrz mistrzów, czyli arcymistrz, jako jedyny z najprzedniejszych mistrzów. Analogicznie jest z książętami i księciem książąt oraz aniołami i Archaniołem. Biblia mówi o nim, że jest „głową ciała, zboru, początkiem, pierworodnym z umarłych, aby mógł się stać pierwszym we wszystkim” (Kol 1:18).

• Kolejnym dowodem poświadczającym fakt, że Jezus Chrystus jest archaniołem czyli też siłą rzeczy aniołem jest tekst z Izajasza 9:5, 6, który w wersji Septuaginty brzmi następująco:

„Bo narodziło się nam dziecko, syn został nam dany; a na jego barkach spocznie władza książęca. I będą go zwać imieniem Wielki  Anioł konsylium, Cudowny Doradca, Potężny Bóg, Wiekuisty Ojciec, Książę Pokoju.” Iz 9:5, 6

Czy Jezus jest tutaj utożsamiony z Bogiem skoro określono go mianem „Potężny Bóg”? Otóż okazuje się, że nie jest to do końca cała prawda. Tutaj Pana Jezusa w tym wersecie utożsamia się także z aniołem, a z racji tego że wymienione tam wszystkie tytuły odnoszą się bezpośrednio do niego, więc pisane są z wielkiej litery. Przekład Nowego Świata tłumaczy ten zwrot z języka hebrajskiego na „Cudowny Doradca”. Septuaginta (LXX) oddaje dosłownie: „Aniołem wielkiej Rady”, dlatego nazwany jest „Naczelnym Aniołem”, jak również „Archaniołem” (1 Ts 4:16), oraz „Wielkim Aniołem” , który to tytuł zastosowano do Michała – Jezusa (Dn 12:1). Identycznie ma Septuaginta p. Bagstera, gdzie „Wielkim Aniołem” nazywa Michała, w miejsce tytułu „Wielki Książę” także w tym samym wersecie (Dn 12:1).

Czy to zwykły przypadek? Nie wydaje mi się. Tak samo oddaje to również tekst masorecki, zawarty w Kodeksie Leningradzkim B 19a, o czym wszystkim można się przekonać poniżej w zamieszczonym materiale dowodowym w postaci fotokopii z Septuaginty:

Iz 9:6 w wersji z LXX/Septuaginty 

                                                               

gdzie gr. aggelos = pol. anioł = ang. messenger

Anioł Wielkiej Rady (Iz 9:6) = Wielki Anioł (Dn 12:1) = Naczelny Anioł = Archanioł (1 Tes 4:16) = Pierworodny Syn Anielski (Hebr 1: 4-6) = Jednorodzony Syn Boży (Jn 3:16) = Jezus Chrystus. I wszystko gra.

Przekład Nowego Świata wydanie z przypisami, 1984

Skan z wersji angielskiej PNS do Dan 12:1, gdzie na czerwono w przypisie na dole jest: the great angel = wielki anioł .

                                                             

Iz 9:6, The Angel of Grand Counsel = Anioł Wielkiej Rady albo Zgromadzenia

Chrześcijanin Justin Męczennik cytując Iz 9:6 również stosuje wobec Pana Jezusa tytuł „The Angel of mighty counsel” – Dialogue With Trypho, ch. LXXVI.

                                                                                            

Zatem wychodzi jak wychodzi, czyli ze Pan Jezus to anioł i zarazem archanioł. I nic dziwnego, albowiem zgadza się to idealnie z innymi wypowiedziami z PŚ na jego temat. W Izajasza 9:6 to nie jest jakiś pierwszy lepszy z brzegu „malak” = anioł = posłaniec, ale „Wielki Anioł”. Dlatego pięknie to koreluje i współgra w Mal 3:1,2 z „Aniołem Przymierza”, co jest oczywiste, że chodzi w tym miejscu o Jezusa Chrystusa. Zatem jak rozumieć w świetle tego tytuł „Bóg Mocny” lub „Potężny Bóg” zastosowany do Pana Jezusa? Czy Wszechmocny Bóg może być posłańcem, aniołem lub archaniołem? Czy to logiczne? No nie za bardzo. Owszem, Jezusa określono mianem „Boga Mocnego”, ale nie Wszechmocnego, który to tytuł odnosi się tylko i wyłącznie do samego Najwyższego Boga.

Zresztą Bogami (heb. elohim) nazwano też aniołów, czy ma to zaraz oznaczać, że są oni Bogiem? Bogiem tego świata nazwano także Szatana, Dagona, a także Aarona który był jakby Bogiem dla Mojżesza.

„El Szaddai” = „Wszechmocny Pan” odnosi się tylko do JHWH. Natomiast Chrystus w swej przedludzkiej egzystencji istniał jako Michał i Logos.

W liście do Hebrajczyków 1:5 Paweł pisze:

„do któregoż z aniołów powiedział [Bóg] jesteś moim Synem ja dziś zostałem twoim ojcem”. Hebr 1:5

Czy to znaczy że inni aniołowie już przez to nie są Jego synami? Nie. Są nadal i to nie o to tu chodzi, chodzi raczej oto że Jezus jest właśnie Pierworodnym Synem, ale spośród nich wszystkich i dlatego też jednorodzonym, zrodzonym bezpośrednio przez Boga i który był na początku u Niego zanim świat powstał (Jn 1:1, 18). Dlatego do żadnego innego anielskiego syna Bóg tak się odniósł jak do Jezusa.

Skoro jest pierworodny, to wobec kogo, z jakiej grupy zachodzi pytanie? Właśnie spośród takich duchowych stworzeń, swoich braci, przecież nie ludzi czy jakichś innych istot. Tak jak np. pierworodny syn z ziemskiej rodziny jest najstarszy i najznamienitszy, dziedziczący podwójnie względem swoich braci i jest wśród nich, z tej samej grupy (nie poza nią), tak też identyczna relacja zachodzi między nim a jego duchowymi braćmi/aniołami w niebie.

Pierworodny w Biblii w każdym wypadku, kiedy odnosi się do żywych stworzeń, zawsze ma to samo znaczenie, mianowicie że pierworodny należy do jakiejś grupy. „Pierworodny Izraela” to jeden z synów Izraela, „pierworodny faraona” to ktoś z rodziny faraona, „pierworodne ze zwierząt” są zwierzętami. Tak samo pierworodny wszelkiego stworzenia też jest z grupy stworzeń (Obj 3. 14; Kol 1. 15)

Nonsensem byłoby zestawienie i porównywanie Pierworodnego syna i nazwanie go takim wobec innych synów Bożych/aniołów jeśli by sam nie był z tej rodziny/klasy takich stworzeń. Zatem logiczne jest, że jako pierworodny, coś więcej od nich znaczy i o tyle od nich więcej dziedziczy, podobnie jak to się działo z synem w ziemskiej rodzinie.

Zeznania niektórych uczonych, którzy utożsamiają Chrystusa z Archaniołem Michałem

Jan Calvin, COMMENTARIES ON THE BOOK OF THE PROPHET DANIEL, trans. T. Myers (Grand Rapids: Baker Book House, 1979), vol. 2 p. 369:

„Sądzę że Michałem, który stoi w obronie synów ludu Daniela 12:1 jest Chrystus.”

W. L. Alexander, Doctor Of Divinity, originally edited by John Kitto, 3d ed. (Edinburgh: A & C Black, 1886). vol. 3, p. 158:

„Wydaje się całkiem słuszne by powiązać Michała z Mesjaszem. Taka opinia co do tego przeważała wśród większości Żydów…Wynika to z całej Biblii, gdzie mowa o Michale, kiedy jest on nazwany Wielkim Księciem stojącym za Izraelem (Dan XII. I), i ‚Księciem Izraela’ (Dan. X. 21).”

Ariusz, z Encyklopedia Britanica:

„Ariusz przedstawiciel najstarszej tradycji Chrystologii (wczesne drugie stulecie ne), a ściślej tzw. anieslkiej Chrystologii opisuje Syna [Jezusa], który zstąpił na ziemię jako największy Książę aniołów i który stał się człowiekiem Jezusem Chrystusem. Jezus nie był osobiście Bogiem, ale najwyższym stworzeniem duchowym i anielskim księciem Michałem.”

INTERNATIONAL BIBLE DICTIONARY, ILLUSTRATED (Plainfield, NJ, Logos International, 1977), p. 35:

„Michał w Dn 10:13, 21; 12:1 jest opisany jako mający specjalne więzi z narodem izraelskim i w Obj 12:7-9 przedstawiono go jako lidera anielskiej armii. Taka wywyższona pozycja Michała oraz Jezusa sprawia, że wielu ich razem ze sobą utożsamia.”

AN EXPOSITION OF THE BIBLE publ. in Hartford, CT, 1910, by the Scranton Co., vol. 6, p.882, opracowany przez 27 różnych uczonych, pisze o Michale:

„Jest prawdopodobne, że w Obj 12.7-9 Liderem hostów światłości [Michał] jest nie kto inny jak sam Pan Jezus, Naczelnik zbawienia.”

Matthew Henry Commentary:

„Wszystkie teksty z Obj 12:9; Dan 10; 1 Tes 4:16, Judy 9 odnośnie Michała z pewnością dotyczą Jezusa Chrystusa.”

John Wesley w Rozdział XII, w związku z Daniela 10:21 zauważa:

„Michał-Chrystus jest Obrońcą swojego Kościoła, kiedy wszyscy książęta ziemi są przeciwko niemu.”

Geneva Study Bible:

„Michał opisany w Obj 12. 7 to nie kto inny jak Logos [Jezus].”

Ernst Wilhelm Hengstenberg, Christology of the Old Testament and a Commentary on the Messianic Predictions, 1836-9, Vol. IV, pp. 304-5 (in the T. & T. Clark publication; p. 269 in the Kregel publication:

„Z tekstu Pawła w 1 Tes 4:16 wynika, że skoro Pan zstępuje z okrzykiem, z głosem Archanioła, to musi być tym Archaniołem lub naczelnym Posłańcem i stąd to Pan Jezus nim jest…tekst ten mówi też, że tutaj z głosem Archanioła powstaną umarli i takie samo wydarzenie powiązano też właśnie z głosem Jezusa w ew. Jana 5:28, 29.”

Klemens z Alexandrii, 153—193—217 N.E., The Instructor, Book I, chapter VII (7); ANF, Vol. II, p. 224:

„Słowo było aniołem…i ten mistyczny anioł urodził się Jezusem.”

Hipolit, 170—236 w. ne, Scholia On Daniel, 13; ANF, Vol. V (5), p. 190:

„Wiąże Michała z Dn 10:13 ze skałą uosobioną z Jezusem w 1 Kor 10:4 i z aniołem, którego Jehowa posłał by prowadził Izraela.”

Melito 160-170-177 w. ne, On Faith; ANF, Vol. VIII (8), pp. 756-7. tak wypowiada się o Jezusie:

„Wśród kapłanów, Książę Kapłanów, między królami Władca, między prorokami Prorok, pomiędzy aniołami Archanioł…itd.”

Hermas, In Early Christian Doctrines, J.N.D. Kelly writes concerning The Shepherd of Hermas, of the 2nd or 3rd century:

„Widział w Synu Bożym archanioła Michała w preegzystencji Chrystusa.”